Eén snelle foto maakte Emile Gostelie (63), voormalig managing partner van Boston Consulting Group, van een hooiberg die hij toevallig tegenkwam op vakantie in Normandië. ‘We liepen met zijn vieren door Longues-sur-Mer, mijn vriendin, onze twee zoons van 13 en ik, en dat ding deed me iets.’ Het bracht herinneringen aan mythische vormen zoals obelisken en totems naar boven. Een paar dagen later gingen we terug om een betere foto te maken – weg. En alle andere hooibergen in de omgeving ook.’
De foto die hij wél had, gebruikte Gostelie als basis voor honderden versies van hoe die ene Franse hooiberg er óók had kunnen uitzien, geïnspireerd door de 19de-eeuwse natuurkundige Ludwig Boltzmann. ‘Ik begrijp het zelf ook nauwelijks, maar zijn stelling was dat de objecten die we zien als de materiële bouwstenen van de wereld, in feite geen objecten zijn, maar gebeurtenissen.’ Alles is opgebouwd uit atomen die, claimde Boltzmann, voortdurend op statistisch willekeurige wijze bewegen, ook in ogenschijnlijk vaste objecten zoals een stoel of een huis. Dat betekent dat de werkelijkheid zoals we die nu zien slechts toeval is: er zouden ook miljoenen, zo niet miljarden andere versies van kunnen zijn. Als ik mijn hooibergfoto opknip in losse bouwstenen, vroeg Gostelie zich af, komen er dan andere realiteiten tevoorschijn?
‘Ik ga dit fundamenteel aanpakken, dacht ik. Dus heb ik de foto eerst in héle kleine stukjes geknipt, die laten inlezen door een wiskundig computerprogramma en ze vervolgens eindeloos herplaatst. Met die tien miljoen pixels zou je theoretisch alle foto’s die ooit zijn gemaakt, tevoorschijn kunnen laten komen.’ Maar het enige wat verscheen, was witte ruis, maandenlang. Pas toen Gostlie zijn foto met de hand in stroken knipte en daarmee ging schuiven, ontstond er iets: nieuwe constructies, sommigen vriendelijk of vreemd, anderen dreigend of verwarrend. ‘Ik voelde me als Darwin op de Galapagoseilanden die allemaal nieuwe soorten ontdekt. Twaalf maanden lang ben ik ermee bezig geweest, een ouwe vent op zijn knieën op de vloer van de voormalige kinderkamer, zelden heb ik in zo’n flow gezeten. ‘Nu heb ik je autistische kant leren kennen’, zei mijn vriendin.’
Wetten van de hooiberg, het boek dat eruit voortkwam, kun je dan ook best zien als verslag van een obsessie, zegt Gostelie. ‘Het is dik, maar het had nog veel dikker kunnen zijn. De tragiek is: ik heb honderden andere configuraties ontdekt, maar tegelijkertijd weet ik zeker dat ik de interessantste vormen van die ene hooiberg nog niet ben tegengekomen.’
Wetten van de hooiberg is van 12 t/m 14 november te zien op de kunstbeurs Paris Photo in Parijs.
