Druk? Sukkel!

Ook zo druk? Met een zelfhulpboek op je nachtkastje komt alles vanzelf goed. Lees maar.Je bent een sukkel als je het druk hebt. De boodschap van schrijver en psycholoog Tony Crabbe sloeg nogal in toen hij afgelopen jaar na het uitkomen van zijn boek Nooit meer te druk een aantal interviews gaf. Behoorlijk wat drukbezette mensen – eigen bedrijf, zieke ouders, jonge kinderen – vonden ondanks hun bezigheden toch de tijd daar geagiteerd op te reageren, maar nee, Crabbe bleef bij zijn standpunt: je hebt het niet druk omdat je zo veel te doen hebt, je hebt het druk omdat je de verkeerde keuzes maakt. De keuze om slaafs alle mailtjes in je inbox te beantwoorden, bijvoorbeeld, in plaats van zelf te bedenken wat écht belangrijk is om die dag te doen. En ook de keuze voor de snelle kick van éven een appje sturen in plaats van geconcentreerd doorwerken, en de keuze voor kuddegedrag: iedereen heeft het tenslotte druk.

 

Als we niet snel iets veranderen – zo dreigt de bedrijfspsycholoog die voordat hij zijn boek schreef managers coachte bij grote bedrijven als Disney en Microsoft – eindigen we door die constante inname van informatie als de menselijke versie van een Siamese kempvis: als het voer niet stopt, eet die zichzelf letterlijk dood. Voilà: een bestseller was geboren.

 

Nooit meer te druk is niet het enige boek over tijdbeheersing dat goed verkoopt. Van Ik heb de tijd en De kunst van stilte tot Nu!, het lijkt de nieuwste golf in de zee van zelfhulpliteratuur. Jaren geleden kregen we van boeken als The Rules massaal hulp om de ware liefde te vinden. Vervolgens gingen we met behulp van titels als Geluk, 20 wegen naar geluk en Geluk begint in je brein op zoek naar, nou ja, het ware geluk, en nu kopen we massaal boeken om de ware rust te vinden.

 

Het onderwerp komt natuurlijk niet uit het niets. Want het leven ís ook druk, bevestigt wetenschapster Anne Roeters. Ze is tijdbestedingsonderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), dat regelmatig meet waaraan wij onze tijd besteden. Het nieuwste onderzoek is in volle gang, maar over de uitkomsten van het laatste grote tijdonderzoek, uit 2011 (Met het oog op de tijd), kan Roeters aan de telefoon wel wat vertellen.

 

‘Het is geen inbeelding, we hebben het écht drukker dan ooit. Maar dat verschilt wel per sociale groep’, vertelt ze. ‘Vooral hoger opgeleiden met kleine kinderen hebben minder vrije tijd.’ Dat zit ‘m voornamelijk in hun werkuren: ze werken gemiddeld zo’n twee uur meer per week dan in 1980 (toen het voorlaatste onderzoek werd gehouden). Als consequentie slapen ze minder en hebben ze ook nog eens minder vrije tijd. Het SCP becijferde bovendien dat een kwart van de mensen gevoelens van gejaagdheid en een tekort aan vrije tijd ervaart.

 

Zo bezien is het ongelofelijk dat we nog tijd hebben om een zelfhulpboek over rust te lezen. Waarom kiezen we daar eigenlijk voor? Waarom niet lekker een uurtje langer slapen? Nou, daar zijn redenen voor. En die gaan er niet om dat je leven verandert. Nee, het knappe van boeken als Nooit meer te druk is dat ze ons in de goede traditie van het zelfhulpboek vier héél fijne dingen vertellen. Precies wat wij, suckers for self help, écht willen horen.

 

Schermafbeelding 2016-07-21 om 21.38.55

 

1. Het ligt niet aan jou. Nooit.

 

Onthutsend, maar waar: mensen dienen zichzelf liever elektrische schokken toe dan dat ze in hun eentje niks doen. Tony Crabbe beschrijft in Nooit meer te druk het onderzoek van hoogleraar psychologie Timothy D. Wilson waarin proefpersonen een stroomstoot kregen. Vreselijk, ze zouden liever geld betalen dan nóg zo’n schok te ondergaan, verklaarden ze na afloop. Maar liet de hoogleraar ze daarna maximaal een kwartiertje doorbrengen zonder prikkels van buitenaf, dan verkozen ze diezelfde nare, elektrische schok boven het alleen zijn met hun eigen gedachten.

 

Zo staat Crabbes boek vol interessante onderzoeken waaruit blijkt dat wij mensen altijd dát willen wat niet goed voor ons is. Sterker: van multitasken (slecht voor de productiviteit) krijgen we een dopaminekick, door te googelen (idem) maken we lichaamseigen opiaten aan. Even op je telefoon kijken is zelfs moeilijker te weerstaan dan de verleidingen van eten en seks, ontdekte hoogleraar psychologie Wilhelm Hofmann in een onderzoek uit 2012 – wordt het trouwens niet eens tijd om ‘m er weer eens bij te pakken? Geeft niets hoor, we kunnen nu eenmaal niet langer dan drie minuten onze aandacht bij een taak houden (ook wetenschappelijk onderzocht). Het is duidelijk: we zijn als soort verslaafd aan mentale drukte. En daar kunnen we niks aan doen.

 

Bovendien is de wereld veeleisender dan ooit, schrijft elk zelfhulpboek in de categorie nooit-meer-te-druk. We leven nu eenmaal te midden van ‘een stroom aan informatie, eisen en verwachtingen’ (Nooit meer te druk), in een ‘in een krankzinnig tempo versnellende wereld’ (De kunst van stilte). Logisch dat ‘onze hersenen simpelweg nog niet helemaal weten hoe ze in deze nieuwe realiteit welbehagen kunnen creëren’ (Nu!). Kortom, dat je het druk hebt, ligt volgens de zelfhulpboeken niet aan jou. Dat is altijd een prettig gevoel.

 

2. Je bent een moedig mens. Ja, móédig.

 

Die drukke wereld, die kun je veranderen. Pico Iyer beschrijft in De kunst van stilte hoe hij dat deed: na als reisjournalist de wereld over te hebben gevlogen, kwam hij er heel Amerikaans achter dat de plek die je écht zoekt, diep in jezelf zit: de stilte in je hoofd. Een plek die je bereikt door op een stoel te gaan zitten en niets te doen. ‘The biggest aha of my life’, vond Oprah, toen Iyer in haar show over zijn boek vertelde. Ja, maar ‘het vergt wel moed’, schrijft hij in de De kunst van stilte. Ook Tony Crabbe raadt zijn lezers aan hun sterke karakter te tonen. Moeders die niet kunnen kiezen en whatsappend hun baby’s de borst geven? Kom op, ‘wees moedig’ en focus op wat écht belangrijk is!

 

Waarom je daar volgens de boeken precies moed voor nodig hebt, blijft onduidelijk. De keuze je niet af te laten leiden, lijkt eerder een verstandige, saaie beslissing dan een onverschrokkene, maar dat geeft helemaal niet; zoals de immer kalme Mary Poppins al zong: a spoonful of sugar makes the medicine go down.

 

Moeilijk is het gelukkig niet je drukke leven te veranderen, schrijft Paul Loomans in Ik heb de tijd: ‘Het lijkt te mooi om waar te zijn, zeker als ik je nog vertel dat de omslag verrassend snel kan gaan.’ Met andere woorden: puur het overwegen iets aan je drukke leven te doen, maakt je volgens de zelfhulpliteratuur een dapper mens én het is niet moeilijk. Ook fijn.

 

3. Je bent slimmer dan de rest.

 

Als het zo makkelijk is, waarom verkeren we dan niet allemaal in serene rust? Nou, dat zit zo: we krijgen tegenwoordig een overdosis aan prikkels en informatie, maar onze hersenen zijn nog steeds geconstrueerd voor de wereld zoals die er vroeger uitzag, schrijft de Noor Erik Bertrand Larssen in Nu!. In die wereld werkten we op het land, in de fabriek of thuis, pookten we aan het eind van de dag wat in het vuur en gingen we naar bed als dat vuur uitdoofde. Nieuws was mondjesmaat beschikbaar, niet-elektronische post deed er wéken over en als de fabrieksbel ging, was de werkdag ook echt klaar en hoefde je op de terugweg niet nog in de metro mails te beantwoorden. Informatie was schaars, dus hoe meer je daarvan wist te verzamelen, hoe beter.

 

Dat bleef allemaal ongeveer zo tot pakweg het jaar 2008, toen er plots een Apple iPhone in ons paradijs van rust verscheen. En zo werden wij menselijke kempvissen, permanent gevoed met informatie. En in plaats van onszelf in te houden, zijn onze hersens nog steeds ingesteld op ‘meer is beter’, schrijven de zelfhulpschrijvers. Ook op werkgebied: we zijn bereikbaar in het weekend en mailen in de speeltuin – iedereen doet het, we kunnen toch niet achterblijven? Fout! Slimme mensen doen het heel anders. Want tegenwoordig ‘werkt iedereen hard’, schrijft Tony Crabbe, ‘dus het is gekkenwerk om harder te werken dan ieder ander’. De oplossing is niet zomaar al het werk aan te pakken, maar jezelf als merk te zien: waar liggen jouw sterke punten? Wat onderscheidt jou van anderen? Focus dáár op en verricht zo veel mogelijk taken die daarbij passen, dan valt je werk wél op – met succes als gevolg. Hij haalt zijn eigen boek aan als voorbeeld.

 

Trouwens, over slimme lui gesproken: Pico Iyer vertelt in De kunst van stilte hoe steeds meer mensen in Silicon Valley, de plek waar Facebook, Google en zo’n beetje alle technologie is bedacht, tijdens een zogenoemde internetsabbat al hun zelf uitgevonden apparaten op vrijdagavond uitzetten en pas op maandagochtend weer aandoen.

 

Het punt van Iyer en Crabbe is dit: slimme mensen doen het anders, en af en toe doen ze zelfs helemaal niets. Héél intelligent van jou als lezer van dit zelfhulpboek dus om minder druk te willen zijn, of wacht: eigenlijk is het al slim om überhaupt dit boek te kopen. Goed bezig. Maar het allermooiste effect van het zelfhulpboek komt nog:

 

4. Je komt al bij als je dit leest.

 

Lezen over rust is gewoon fijn. Het is bevestigend, motiverend, inspirerend – wat eigenlijk niet? Toegegeven: in de spirituele taal moet je zin hebben. Zo adviseert Paul Loomans om klusjes die je te binnen schieten niet op een to-do-lijstje te schrijven maar te visualiseren, dan weet ‘de te verrichten handeling zich gehoord en komt tot rust’. Een beetje zijig, inderdaad. Tegelijkertijd zijn het teksten waarvan je héél rustig wordt. Neem een zin als: ‘Doe één ding tegelijk. Al het andere mag je vergeten’ – verkoelende balsem op een doorgebrande ziel! Of deze: ‘Haasten is als tijd naar binnen schrokken, je leeft niet voor nu maar voor straks.’ Héérlijk.

 

Nee, natuurlijk gaan we ons bestaan niet radicaal veranderen. Dat is ook niet nodig. Dat hebben we toch ook niet gedaan na het lezen van The Rules of 20 wegen naar geluk? Al die boeken liggen nog steeds als een gigantische hardcover to-do-lijst op ons nachtkastje, de adviezen nooit opgevolgd, de potloodstrepen er nog in. Ondertussen blijven we gewoon door het leven hollen. En dat geeft niets, want aan het eind van de dag werkt een bladzijde uit het nooit-meer-drukdrukdrukboek als een mentale valiumpil: precies wat je nodig had om bij te komen. Hèhè.

 

 

TE DOEN OF NIET(S) TE DOEN

 

Geen tijd om al die zelfhulpboeken te lezen? Hier de beste tips uit de bestsellers van het moment.

 

1. Zet ’s ochtends niet meteen je mail aan en bedenk eerst wat je die dag wil doen. Werk vervolgens minstens een halfuur ongestoord aan de belangrijkste taak (liever een uur) en bekijk pas daarna je inbox. Mailnotificaties kun je beter helemaal uitschakelen.(Uit: Nooit meer te druk)

 

2. Stop met to-do-lijstjes maken. Immers: ‘Lijstjes maken is als Tetris: wanneer je opgelucht ziet dat onder een paar blokjes verdwijnen, komen er van boven nieuwe blokjes aan, die nog sneller naar beneden vallen. Het is nooit af.’ Laat je de controle los, dan zul je zien dat je intuïtie vanzelf weet welke taak het belangrijkst is. Het resultaat: rust. (Uit: Ik heb de tijd)

 

3. Slaap! Het herstelt je aandacht, waardoor je beter kunt presteren. Amerikaanse topbasketbalspelers die in een onderzoek van Stanford University tien uur per nacht sliepen en dutjes deden, gooiden tot wel 9 procent vaker raak dan wanneer ze hun normale slaaptijden aanhielden. Dus zet een wekker om op tijd naar bed te gaan. (Uit: Nooit meer druk)

 

4. Werk niet stug door tot alles af is, maar ruim tussendoor de vaatwasser in. Of doe een ander gedachteloos klusje waarbij je geest de tijd krijgt om vrij rond te spinnen. Zo rust je uit en waarschijnlijk krijg je nog een goede ingeving over je werk ook.(Uit: Ik heb de tijd)

 

5. Hoe drukker je het hebt, hoe meer tijd voor rust en stilte je moet nemen. Zoals Mahatma Gandhi deed, die op een dag wakker werd en zei: ‘Het wordt vandaag een erg drukke dag. Een uur mediteren zal niet gaan.’ Zijn vrienden reageerden verbijsterd over deze zeldzame breuk in zijn discipline. ‘Ik zal twee uur moeten mediteren’, verklaarde hij. (Uit: De kunst van stilte)

 

6. Serieus behoefte aan perspectief? Stel je voor dat je binnen afzienbare tijd sterft. Wat zou je dan denken? Wat had je graag nog gedaan? Waar zou je trots op zijn geweest, en: hoe belangrijk is die deadline ineens nog? (Uit: Nu!)