Portemonnee leeg, toch zin om te winkelen? Ga langs bij de weggeefwinkel. Daar mag je gratis meenemen wat je wilt en het is nog goed voor de wereld ook. Bovendien wisselt de collectie elke dag. We bezochten drie weggeefwinkels: in Leiden, Almere en Utrecht.
Weggeefwinkel Leiden, maximaal meenemen: 5 artikelen
‘Goedemiddag!’ Vrijwilliger Hans Heerenbout groet luid en duidelijk elke klant die binnenkomt. ‘Dan weten ze dat wij opletten. Een half uur in de winkel en maximaal vijf artikelen in de tas, dat is de regel.’ Ineke Osman, een zorgmedewerker uit Voorschoten, heeft net een lichtgroene citruspers en een magnetrondeksel gevonden. Nu snuffelt ze geroutineerd door de lange rekken met keurig geordende kleding. Tussen de bloemenjurkjes, hippiebloesjes en merkloze polo’s haalt ze een paarse broek maat 54 tevoorschijn. ‘Voor een collega, die heeft het niet zo breed.’ Zelf kijkt Osman hier niet vanwege een beperkt budget, ze vindt het gewoon leuk om rond te neuzen. Geen wonder, want de oudste weggeefwinkel van Nederland is ruim en overzichtelijk ingedeeld. Kratjes met ‘babysokjes’ en ‘stropdassen’ erop maken het zoeken makkelijker, kopjes en schoteltjes worden met plakband keurig bij elkaar gehouden en aan de kleding zou in vintagewinkels een behoorlijk prijskaartje hangen. Het lijkt wel een echte winkel.
En dat is dan ook precies de bedoeling, legt Heerenbout uit. ‘Toen we dertien jaar geleden met een groep krakers de winkel oprichtten, waren we heel idealistisch. Eigendom is diefstal, dat soort kreten. Maar na een paar jaar hebben we besloten om een zakelijke stichting te worden. We zitten nu anti-kraak en de symbolische huur betalen we dankzij giften. Waarom die verandering? We kwamen werkelijk óm in de spullen en wilden ons focussen op hergebruik. Want er wordt zoveel binnengebracht joh, dat wil je niet weten.’
Net als een kringloopwinkel draaien de 26 weggeefwinkels in Nederland op afgedankte spullen. En die zijn er veel: wekelijks worden er honderden vuilniszakken vol oude huisraad, kleding en boeken gebracht. Vrijwilligers sorteren de spullen, maken ze schoon en zetten ze in de schappen. Maar in tegenstelling tot kringloopwinkels loop je bij weggeefwinkels de deur uit zonder te betalen. Alles is gratis. Hergebruik is het hoogste doel van de meeste weggeefwinkels, die vaak uit de kraakbeweging zijn ontstaan. Het doel: een alternatief bieden voor de wegwerp- economie en bijdragen aan een beter milieu. Arm, rijk, lege of uitpuilende kledingkast: iedereen is welkom. Heerenbout: ‘Want je weet hoe het is met meisjes, die hebben nooit iets om aan te trekken.’
Eigenlijk is Weggeefwinkel Almere geen weggeefwinkel. Zo zijn ze ooit wel begonnen, want al die ongebruikte spullen in hun omgeving waren de eigenaren een doorn in het oog, maar al snel werd het een ontmoetingsplaats. In het voormalige kantoorpand in Almere Haven zijn buurtbewoners nu welkom voor een kop koffie, om nieuwe mensen te leren kennen of gewoon, om er eens uit te zijn. Het loopt zo goed dat ze vanaf het tweede kopje koffie 20 cent moeten vragen. Aranea Gresnich, manager: ‘De winkel is het middel, het doel is om mensen op een ongedwongen manier met elkaar in contact te brengen. We zien stellen met een tophypotheek die uit elkaar gaan en ineens geen cent meer hebben, tiener-moeders zonder geld voor babyspullen. En ook gewoon mensen die toe zijn aan een praatje. Het is een enorm succes. Op een gewone dag komen er soms wel tachtig man in onze kleine ruimte. Eigenlijk groeien we uit onze voegen, maar de gemeente biedt geen groter pand aan en we hebben geen geld voor huur.’
Toch mag iedere bezoeker maar één artikel per persoon ‘kopen’. Gresnich: ‘Je haalt ze er zo uit, de handelaars die al drie koffiezetapparaten hebben gehaald en ook de vierde weer op Marktplaats zetten. Of de families die gratis een compleet servies meenemen en het vervolgens doorverkopen. Daarom houden we ons aan één product per persoon, behalve met de feestdagen: dan mogen ouders die echt niks hebben een aantal stuks speelgoed komen uitzoeken, zodat ze toch voor Sinterklaas kunnen spelen.’
Weggeefwinkel Utrecht, maximaal meenemen: onbeperkt
‘Je kunt hier prima een complete outfit samenstellen’. Wendie Verberne is een van de vrijwilligers in Weggeefwinkel Utrecht. Ze heeft lange dreads en draagt een vestje in duizend-en-een kleuren. ‘Het is natuurlijk een beetje afhankelijk van wat er wordt binnengebracht, dus kom gewoon een paar keer achter elkaar rondscharrelen. Grote kans dat je met een prachtige vondst naar huis gaat.’
Het kraakpand van de weg-geefwinkel in Utrecht is kleiner dan in Almere of Leiden, maar het is er minstens zo druk. Elke week komen er meer bezoekers. Buiten raast de trein voorbij, binnen razen de koopjesjagers door de dvd’s, de knuffels en de kleding. Vrijwilliger Skinny houdt vanaf een oude barkruk een oogje in het zeil. ‘Deze winkel is niet bedoeld om arme mensen te helpen’, zegt hij. ‘Er komt hier van alles, van studenten tot gezinnetjes. We willen ermee laten zien dat een leven zonder geld daadwerkelijk mogelijk is. En het is ook een prima reden om meuk te delen, hèhèhè.’ Als hij lacht schudden de hangsloten, die hij bij wijze van oorbellen draagt, vrolijk mee.
Een paar uur later stopt een meisje van een jaar of 10 nog snel een Mens-erger-je-niet- spel in een Albert Heijntas, werpt haar moeder vlug een laatste blik op de vesten aan het rek en dan zijn de laatste mensen de deur uit. Eindelijk vijf uur. In de kleine ruimte achterin is het stil, de vier vrijwilligers zijn moe. Skinny, gefrustreerd: ‘Hebben, hebben, hebben! Ze graaien het zó uit je handen als je niet oppast!’ ‘Ach, mensen blijven nou eenmaal koopjesjagers’, zegt Verberne, ‘maar in deze winkel mag het.’ Skinny knikt. ‘Hier is het tweede artikel gratis. En het eerste ook.’ Hij grijnst en trekt een blikje bier open.
(Volkskrant Magazine, 19 januari 2013. Foto: Rein Janssen)