Elke groep of subcultuur heeft zijn eigen taaltje. Een van de leukste van dit moment is het Nederdutch dat bol staat van de letterlijk vertaalde Engelse uitdrukkingen. Hier Les 1.
Een willekeurig gesprekje ergens in een willekeurige keuken zou zo kunnen gaan: ‘Wil jij nog knakworstjes?’ ‘Nee dank je, ik ben goed.’ Dat klopt taalkundig natuurlijk van geen kanten. Want waarom ben je ‘goed’ als je geen knakworstjes meer wil? Maar als de vriend, die al bijna een nieuw blikje heeft opengetrokken, snapt dat jij het juist zo formuleert omdát het niet klopt, dan klopt het weer wel. Dat is sociolect: taal waarmee je subtiel bevestigt dat je bij een bepaalde groep mensen hoort. De woorden en uitdrukkingen waarmee je dat doet, veranderen voortdurend, want het is natuurlijk niet de bedoeling dat buitenstaanders de codetaal kraken. Maar dat is ook weer jammer, want sommige sociolecttrendjes zijn gewoon te leuk om niet over te nemen. De letterlijk vertaalde Engelse uitdrukking, bijvoorbeeld.
Daarom hieronder de top-10 van beste vernederlandste uitdrukkingen, tot u gebracht door bekende Nederlandse taalkunstenaars. Gebruik ze, deze zinnen als ‘ik zie je’, ‘een feestje gooien’, en: ‘als je de hitte niet kunt verdragen, blijf dan uit de keuken’, en maak meteen duidelijk dat je ook tot die selecte groep mensen behoort die het wél snapt. Taal verandert nu eenmaal en ervan genieten is veel leuker dan het te bestrijden. Tegen iedereen die meent dat je geen goed Nederlands spreekt, zeg je gewoon: ‘Denk opnieuw!’
Niet mijn kopje thee
Jan Kuitenbrouwer
(schrijver, columnist en taalexpert):
‘Ik signaleerde deze trend voor het eerst rond 1982, toen ik op de redactie van de Haagse Post een collega hoorde zeggen dat iets ‘niet zijn kopje thee’ was. Ook ‘bij de weg’ raakte daar toen in zwang. Het werd een soort sport. ‘Tja, dat is weer een geheel ander balspel.’ Door met name de televisie heeft het sindsdien een hoge vlucht genomen. Jongelui pikken Engels en vooral Amerikaans idioom op uit Friends, Grey’s Anatomy, Scrubs, The Big Bang Theory en andere series en nemen het over, al dan niet
vertaald. ‘Jawel, dat zei zij wel, maar dat was om het slechte nieuws te sugarcoaten.’ Inmiddels kennen wij twee varianten: ‘Kopje thee’, ‘wat de neuk’ enzovoorts zijn bewust, maar als ik mensen ‘zeker make’, ‘ik ga daar zó niet heen’, ‘dag één’ of
‘aan het einde van de dag’ hoor zeggen, vraag ik me af of ze zich realiseren dat ook dat Nederdutch is, zoals ik het noem. Omdat het de eerste was die ik hoorde, blijft ‘Niet mijn kopje thee’ mijn favoriet.’
Poep gebeurt
Jean-Pierre Geelen
(journalist en columnist):
‘Ik mag zelf nog wel eens op een mistroostige dag uit het raam staren en dan opmerken ‘Het regent katten en honden’. Maar die is flauw. Bij tegenslag gebruiken we in huize Geelen trouwens ook weleens ‘Poep gebeurt’.’
Het maakt geen zin
Joost Lubach
(recensiekoning.nl):
‘Ik heb een tijdje in Canada gewoond en na terugkomst had ik een heel arsenaal aan dat soort teksten, maar ze zijn langzamerhand weer verdwenen. Ik kan me herinneren dat ik me nogal vaak schuldig maakte aan ‘het maakt geen zin’.’
Een wandeling in het park
James Worthy
(Nederlandse schrijver en columnist):
‘De vertaling van veel Engelse uitdrukkingen is mooier dan de originele Nederlandse varianten. Bijvoorbeeld: it’s reinig cats and dogs. Het regent katten en honden. Dat is toch veel mooier dan pijpenstelen. Wat de fuck zijn pijpenstelen? RUIK DE KOFFIE! klinkt ook beter dan WAKKER WORDEN! En als iets makkelijk is dan zeggen de Engelsen ‘that’s a walk in the park’. Dat is pure kunst, want niets is makkelijker dan een wandeling in het park. In Nederland zeggen we ‘dat is een eitje.’ Maar eitjes zijn niet makkelijk. Door een park wandelen is makkelijk. Dat gaat nooit mis. Eitjes koken wel.’
Wees daar of wees vierkant
Arjen Lubach
(schrijver, cabaretier en recensiekoning):
‘Ik denk altijd dat ik ben begonnen met ‘wees daar of wees vierkant’, maar dat zullen vast meer mensen claimen.’
Een haartje van de hond
Michiel Eijsbouts
(schrijver, televisiemaker, sneldichter):
‘Mijn favoriet komt van een Australische vriend die leefde op bier. Als je de vorige avond flink hebt doorgezakt, dan neem je ’s ochtends niet the whole dog, maar een haartje van de hond. Eén drankje dus, als hulpmiddel tegen de kater. Ik doe het zelf niet zo vaak, anders kom je toch snel weer uit bij de hele hond. Maar in vakantiehuisjes komt het vaak voor.’
Het worstkaasscenario
Paulien Cornelisse
(schrijver en cabaretier):
‘Mijn favoriete expres verkeerd vertaalde Engelse uitdrukking is: het ‘worst-kaasscenario’. Maar da’s niet nieuw, dat is een old cow.’
I’m going to fuck the window
Katinka Polderman
(cabaretier en columnist):
‘Ik ken het fenomeen niet, maar omgekeerd weer wel. Geen idee of het Brabants is of gewoon een beetje platte taal, maar een kennis zei altijd als hij wegging: ‘I’m going to fuck the window’. Zijn vertaling van ‘ik naai d’r uit’, zeg maar. En toch was het een slimme jongen hoor, met vwo en alles.’
Maar wacht, er is meer:
We hebben honger naar meer
Besef het
Een beslissing maken
Ik was niet daar
Dat schopt kont
Een grote tijd
Wat op man?
Ga voor het
Breek een been
We noemen het een dag
De shit is aan
Eet dat!